Một nhà thi lễ truyền gia

Người anh Quách Đình Bảo thi đỗ Thám hoa năm 24 tuổi (1463). Thi đỗ ông ra làm quan, theo hầu bên cạnh vua. Buổi đầu làm Trực học sĩ ở viện Hàn lâm, rồi Đông Các hiệu thư, trải thăng Phó Đô ngự sử, Tả Xuân phường, Tả Trung doãn. Năm 1470 được cử đi sứ sang nhà Minh, sau khi đi sứ về lại theo vua đi Nam chinh. Năm 1483 thăng Thượng thư bộ Lễ. Năm 1485 được đổi sang Thượng thư bộ Hình, kiêm Phó Đô ngự sử và ở chức vụ này cho đến khi cáo quan về nhà.

Quách Hữu Nghiêm là con thứ tư trong gia đình, đỗ Nhị giáp tiến sĩ (Hoàng giáp) năm 22 tuổi (1466), làm Phó Đô ngự sử rồi thăng Đô ngự sử, lại được đổi bổ Thái thường tự khanh. Năm 1502 được cử dẫn đầu đoàn sứ bộ sang nhà Minh. Về nước ông được thăng Thượng thư bộ Lại, kiêm Phó Đô ngự sử. Ông mất trong một lần về thăm quê (1507) tại ngã ba sông Cun, nơi ấy sau dân lập đền thờ ông (nay thuộc xã Thái Hà, huyện Thái Thụy).

Quách Đình Bảo, Quách Hữu Nghiêm là hai nhà giáo, hai nhà sư phạm tài năng, hai ông đều được vua Lê Thánh Tông cử chăm lo đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng nhân tài cho đất nước. Quách Đình Bảo được cử làm Độc quyển (người ra đề thi) liền trong ba kỳ thi vào các năm 1469-1472-1475. Năm 1484 lại được vua giao lập danh sách các Tiến sĩ  thi đỗ từ khoa thi năm 1442 đến khoa thi năm 1484 để khắc vào bia Văn Miếu.

Quách Hữu Nghiêm được cử giữ chức Đề điệu (chủ khảo), làm Giám thí (phó chủ khảo) các khoa thi Canh Tuất (1490), Qúy Sửu (1493), Bính Thìn (1496). Hai ông đã góp phần tuyển chọn nhiều người hiền tài cho đất nước, đặc biệt hai ông còn góp phần dạy dỗ các Hoàng tử, Hoàng Thái tử...Với cương vị được giao, hai ông đã dâng biểu xin cải cách lại chế độ thi cử, chế độ tuyển dụng, đãi ngộ với sinh viên trường Quốc Tử Giám. Các sớ, biểu của các ông đều được vua Lê Thánh Tông chấp nhận cho thi hành. Đánh giá về khoa cử thời Lê Thánh Tông (Hồng Đức), sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú ghi: "Khoa cử các đời, thịnh nhất là đời Hồng Đức. Cách lấy đỗ rộng rãi, cách chọn người công bằng, đời sau này không thể theo kịp". Kết quả ấy có phần đóng góp của hai ông.

Hai anh em họ Quách đều là hai sứ thần, hai nhà ngoại giao tài ba. Tháng 10 năm Canh Dần, Hồng Đức năm thứ nhất (1470) Quách Đình Bảo được cử sang sứ nhà Minh (Trung Quốc), nhiệm vụ của ông là tâu trình với vua Minh về việc người Minh mò trộm trân châu và việc địa phương bị lấn cướp. Mùa thu, tháng tám năm Nhâm Tuất (1502), đến lượt Quách Hữu Nghiêm lại được cử sang sứ nhà Minh. Vua Minh xem biểu tâu trình của Quách Hữu Nghiêm đã khen ông là "nhân tài thời Tam đại" (Hạ-Thương-Chu, thời cổ đại của Trung Quốc), vua Minh còn ban tặng áo mũ, lại được cấp thuyền xe về nước. Sử sách viết về hai lần đi sứ của hai ông không nhiều nhưng khi đi sứ về hai ông đều được thăng chức cao hơn. Về lần đi sứ của Quách Hữu Nghiêm, sử gia Phan Huy Chú nhận xét là "Nhà ngoại giao đầy mưu lược chính trị". Các sứ thần đã làm tròn mệnh vua, làm tăng thế nước như sử sách đã ghi "Toàn quân mệnh, tráng quốc uy".

Quách Đình Bảo, Quách Hữu Nghiêm là hai con người thẳng thắn, trung thực. Với cương vị Thượng thư bộ Lại, bộ Hình, hai ông đã chọn bổ, thăng giáng các chức (khuyết), xét cấp (bổng lộc), việc học hành, việc thi cử, các chi tiết về áo mũ, ấn dấu, chương dấu, bài biểu, việc đi cống đi sứ... lại kiêm trông coi các việc về tự nhiên (thiên văn), hình luật, hình pháp, xét lại ngục tụng, xử tội... Trong khi giữ chức Thượng thư, hai ông còn kiêm chức Đô ngự sử (cơ quan coi giữ phong hóa, pháp độ nên chức danh rất trọng). Quách Đình Bảo còn là một tác gia lớn, ông đã cùng Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận viết Thiên Nam dư hạ tập và Thân Kinh ký sự... Bộ sách có tới hàng trăm quyển. Các ông còn tâu bày việc phát sách xuống các phủ và phải giao sách cho đúng người cần. "Sách học không được giao cho học quan, sách thuốc không được giao cho y quan thì cứ thực tâu lên cho bộ Hình trị tội". Ông xác định "Kinh sư là nơi căn bản của bốn phương, tiền của trao đổi, mua bán, tất cả phải cho lưu thông, đủ dùng, không để cho túng thiếu". Với Quách Hữu Nghiêm, từ khi còn là Phó Đô ngự sử, ông đã "Giúp vua sửa điều lỗi, chữa điều lầm, trừ bỏ điều ác, biểu dương điều thiện". Với những cống hiến trên, họ Quách là Phúc Khê đã được vua Lê ban tặng bốn chữ "Thi lễ truyền gia"./.

 * Những từ trong ngoặc kép (“”) trích trong sách Lịch triều hiến chương loại chí.